نقش سرمایه اجتماعی در رشد اقتصادی: مطالعه تطبیقی در اقتصاد اسلامی و اقتصاد متعارف

در این تحقیق، ابتدا به تعاریف مختلف درباب سرمایه اجتماعی از نگاه دانشمندان و نظریّه پردازان غربی پرداخته شده است. پس از آن شباهت و تفاوت‏های سرمایه اجتماعی با دیگر سرمایه‏ها بیان گردیده، و اثرات سرمایه اجتماعی بر درآمد ملی به دو طریق مستقیم و غیر مستقیم احصاء شده است. اثرات غیر مستقیم سرمایه اجتماعی عبارتند از تأثیر بر عملکرد دولت، توسعه روستایی، سلامتی، سرمایه انسانی، کاهش اطّلاعات نا متقارن در جامعه. در ادامه نقش مستقیم سرمایه اجتماعی در تئوری‏ها و مدل‏های رشد اقتصادی مورد مداقّه قرار گرفته و پس از ارزیابی‏های صورت گرفته، مصادیق سرمایه اجتماعی در تئوری های غربی که بر اقصاد تأثیر دارند، احصاء گردیده است. سپس سعی شده تا نگاه اسلام درباره سرمایه اجتماعی موثّر بر درآمد ملّی استخراج گردد. در همین راستا، به بررسی نگاه اسلام نسبت به ثروت و درآمد و تولید آن پرداخته و همچنین به ضرورت تولید آن در جامعه اسلامی اشاره شده است. به دنبال آن سرمایه های اجتماعی موثّر بر درآمد و ثروت در جامعه احصاء گردیده است. با بررسی های‏ صورت گرفته، می‏توان مصادیق سرمایه اجتماعی در اسلام را در سه حوزه سرمایه اجتماعی عمومی، سرمایه اجتماعی در بین فعّالان اقتصادی و سرمایه اجتماعی مشترک بین آن دو تقسیم‏بندی نمود. در قسمت بعد به رویکرد مقایسه ای درباره ثروت از منظر دین مبین اسلام و متفکّرین غربی پرداخته شده است. با عنایت به مطالب مطرح شده در تحقیق، نتیجه حاصل شد که تولید ثروت از منظر هر دو نگاه غرب و اسلام مطلوبیّت داشته، امّا در نگاه غربی هیچ محدودیّتی برای تولید و مصرف ثروت در نظر گرفته نشده است این در حالی است که از منظر اسلام، تولید ثروت در چارچوب قوانین شریعت بلامانع و مطلوب می‏باشد و مصرف آن نیز در صورتی که اسراف و تبذیر نباشد فاقد مشکل است امّا مطلوب است افراد در حدّ کفاف خویش مصرف نمایند و مازاد بر آن را انفاق نمایند. همچنین در پایان، مقایسه ای تطبیقی میان سرمایه موثّر بر درآمد ملّی از منظر متفکّرین غربی صورت گرفته که نتیجه آن بیان کننده این مطلب بود، که با وجود مشترکات زیاد در زمینه مصادیق سرمایه اجتماعی موثّر بر تولید ثروت در هر دو دیدگاه، نظیر ایجاد اعتماد و صداقت در جامعه، میزان اهمیّت برای دیگران، مخالفت با فساد و روابط اجتماعی، صفات مذکور از منظر اسلام بالذّات مطلوب می‏باشد ولی از منظر غرب، صفات مذکور به دلیل تأثیر و منافع آن محبوبیّت دارند. همچنین می‏توان بیان نمود، دیدگاه اسلامی با در نظر گرفتن سرمایه های معنوی، دید جامع‏تری را نسبت به دیدگاه متفکّرین غربی ارائه نموده است.